VEZANI TEKST - Prije 29 godina Briševo je zbrisano s lica zemlje, mještani pobijeni i odvedeni u logore, žene silovane

Zdravko Marijan, predsjednik Udruge Dom Briševo – Dobri, za Detektor kaže kako je srpska vojska u Briševo ušla 25. jula 1992. godine iz smjera Sanskog Mosta i Prijedora, odnosno sela Rasavci i Oštra Luka.

- Najprije su granatirali selo, a onda je ušlo oko 3.000 vojnika, i taj dan je bio masakr, 68 ljudi je ubijeno. Većina kuća je zapaljena, a 45 ljudi odvedeno u logor isti dan - kaže Marijan.

Podsjeća da je najmlađa žrtva bio 16-godišnji Ervin Matanović, a osim njega ubijeni su maloljetni Predrag i Goran Matanović te Luka Mlinar. Najstarija žrtva bio je Pero Dimač, koji je imao 82 godine kada je ubijen.

- Većina ubistava su bila na najstrašniji način, sa hladnim predmetima. Sami sebi su iskopavali jame - kaže Marijan.

U Briševu se godišnjica zločina obilježava simbolično polaganjem cvijeća, a misu za stradale predvodi banjalučki biskup Franjo Komarica.

Stipo Bujadilo je u vrijeme napada na Briševo bio kraj jedne, a njegova supruga kraj druge kuće.

- Ženu su oborili na pod i krenuli da kolju. Jedan Srbin je zagalamio na njih da je puste, što su i učinili. Mi smo se uspjeli izvući u šumu i preživjeti - priča nam Bujadilo, navodeći kako su tog dana ubijeni brat i sin od njegove sestre, Marko i Milan Buzuk.

U presudi Radoslavu Brđaninu, bivšem političkom vođi Autonomne regije Krajina, navodi se kako su prije granatiranja Briševa vlasti bosanskih Srba na tom području zahtijevale od mještana da im predaju sve oružje. Iako se radilo samo o lovačkim puškama i pištoljima u zakonitom posjedu, oružje je predato bosanskim Srbima u Rasavcima.

Osim kod Brđanina, kojeg je Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) osudio na 30 godina zatvora, zločin u Briševu je konstatovan u više sudskih presuda.

U presudi Ratku Mladiću, bivšem komandantu Glavnog štaba Vojske Republike Srpske osuđenom na doživotnu kaznu zatvora, navodi se kako je od ukupnog broja žrtava bilo 14 žena i četvero invalida, kao i da je pet žrtava bilo mlađe od 18, a 13 starije od 60 godina.

- U toj istoj grupi žrtava, 18 ih je pronađeno u civilnoj odjeći. (…) Briševo je bilo nenaoružano selo i u njemu u to vrijeme nije bilo nikakvih borbenih aktivnosti - navodi se u presudi kod Mladića.

- U zatočenički centar u hali Krings u Sanskom Mostu dovedeno je 36 muškaraca iz sela Briševa. Narednih sedmica, vojnici su pljačkali to područje i rušili kuće, kao i jednu katoličku crkvu - navodi se u presudi Momčilu Krajišniku, bivšem predsjedniku Skupštine Republike Srpske osuđenom na 20 godina zatvora.

Preživjele Briševljane najviše boli što za zločine počinjene u njihovom mjestu nisu odgovarali direktni počinioci.

Sud Bosne i Hercegovine potvrdio je 2014. godine optužnicu protiv Branka Basare, komandanta Šeste sanske brigade, i Nedjeljka Aničića, komandanta Opštinskog štaba Teritorijalne odbrane Srpske opštine Sanski Most, da su učestvovali u širokom i sistematičnom napadu na civilno stanovništvo bošnjačke i hrvatske nacionalnosti na području opštine Sanski Most i sela Briševa na području opštine Prijedor.

Krivično gonjenje nad optuženim preuzelo je pravosuđe u Srbiji te je suđenje Basari pred Višim sudom u Beogradu počelo u junu 2021. godine. Postupak protiv Aničića je obustavljen jer su sudski veštaci ocijenili da je on trajno nesposoban da učestvuje u suđenju.