Istraživački institut za evropska pitanja i razvoj (RIDEA) predstavio je danas studije o pitanju Kosovskog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje i o kosovsko-srpskim bilateralnim odnosima u energetskom sektoru u kontekstu eventualnog konačnog sporazuma između Kosova i Srbije.

Prema toj studiji, Srbija albanskim i ostalim nesrpskim penzionerima sa Kosova duguje oko 2,3 milijarde eura za period od 1999. do 2016. godine, dok zbog nedostatka podataka u dug nije uračunat period 2017.-2018. Ovom sumom nisu obuhvaćeni penzioneri iz ratnih zona, kojima nije uplaćivana penzija tokom 1998. godine, niti zaposleni koji su izdvajali doprinose, ali imaju staž kraći od 15 godina, pa nisu uspjeli da ostvare penziju.

Mrika Kotorri iz RIDEA-a je navela da kada se na taj dug doda i nematerijalna šteta, ukupan dug Srbije iznosi oko 2,8 milijardi eura. Kotori je istakla da je penzija osnovno ljudsko pravo na materijalno bogatstvo, koje ne može da se prenese na bilo koga i ne može da zastarjeva. Ona je navela da je Sud za ljudska prava u Strazburu presudio u korist bračnog para Grudić, koji je tužio Srbiju, a koju Srbija nikada nije realizovala.

Kotorri je podsjetila da je devedesetih godina vlast u Srbiji ukinula Skupštinu tadašnje Autonomne pokrajine Kosovo i potom izglasala zakon o prinudnim mjerama, zbog kojih je oko 130 hiljada radnika Albanaca ostalo bez posla na nezakonit način i istovremeno je njima onemogućeno da ispune svoje osnovno ljudsko pravo na penziju, koju su ostvarili izdvajajući doprinose prema Ustavu SFRJ iz 1974. godine.

Kazala je da je vlast Srbije ugasila Penziono-invalidski fond Kosova i usvojila novi zakon kojim Srbija preuzima sva sredstva iz kosovskog penzinog fonda, ali preuzima i sve odgovornosti i pravne obaveze kosovskog fonda.

RIDEA-a je u studiji iznijela preporuke da država Srbija zvanično prihvati odgovornost za materijalnu i nematerijalnu štetu nanijetu penzionerima koji su izdavajali doprinose, kao i da od njih zatraži izvinjenje.

Preporučuje se da Srbija nadoknadi štetu penzionerima, te da Evropska unija kao posrednik u dijalogu Kosovo - Srbija i međunarodna zajednica, preduzmu sve neophodne mjere kako bi obezbjedili da Republika Srbija, prema odluci Suda za ljudska prava, isplati penzije i kompencaziju načinjene štete.

Bekim Krasniqi iz RIDEA-e je predstavio studiju o kosovsko-srpskim bilateralnim odnosima u energetskom sektoru, naglasivši da Srbija nije sprovela energetske sporazume sa Kosovom.

- Novčani gubitak, koji se već dogodio i neki gubici koje Kosovo ostvaruje, jeste zbog onemogućavanja i otežavanja uključenja sa Albanijom. Prvo je kompenzacija na tri interkonekcijalne linije što je oko 225 miliona eura od 2004. do 2019. godine, a s druge strane ima konstane troškove i investiranja da bi se održavala ta mreža i u jednoj meri se ta mreža koristi od strane Srbije - kazao je Krasniqi.

On je iznio podatak i da se na severu Kosova od 1999. godine, gdje živi većinski srpsko stanovništvo, ne plaća utrošena struja i taj dug je dostigao 204 miliona eura.

Preporuke RIDEA-e su da Kosovo ne bi trebalo da nastavi pregovore, dok se ne definišu stvari, te da treba da traži aranžmane za transmisiju i prenos struje i da postoji radni plan za sprovođenje sporazuma. Takođe se ističe da u dijalogu Kosovo - Srbija međunarodna zajednica treba da preduzme mjere da Srbija najkasnije za šest mjeseci ispoštuje sve odluke i dogovore Energetskog komiteta, te da nadoknadi štetu Kosovu.