Na fotografijama s tribina lica navijača Radnika su zamagljena, ali istraživanje BIRN-a otkriva identitete članova sa istetoviranim nacističkim obilježjima.

Stilizovana lobanja, kakvu su koristile zloglasne nacističke SS divizije tokom nekih od najsvirepijih zločina u Drugom svjetskom ratu, bila je izvješena na tribinama bijeljinskog stadiona najmanje pet puta tokom 2022. godine.

Ovaj simbol, zbog mržnje koju predstavlja, zabranjen je na utakmicama koje organizuje Evropska fudbalska asocijacija, ali FK Radnik nije kažnjen niti jednom, pokazuju podaci koje je prikupila Balkanska istraživačka mreža (BIRN).

Novinari su zastavu s bijelom lobanjom na plavoj podlozi prvi put primijetili tokom turnira malog fudbala u julu i od tada se ovaj simbol često pojavljivao na tribinama stadiona u Bijeljini.

Navijačka grupa Incident iz Bijeljine na svojim je društvenim mrežama više puta isticala ovu zastavu. Na pojedinim fotografijama na kojima su lica zatamnjena, na nozi jednog navijača vidi se tetovaža sa lobanjom Totenkopf.

Istraživanje BIRN-a sada otkriva da se iza maski kojima pokrivaju lica i zatamnjenih slika na društvenim mrežama skrivaju navijači Fudbalskog kluba Radnik koji promovišu simbole ekstremne desnice.

Osim Totenkopfa jedan navijač na prsima ima istetoviran kukasti krst, najpoznatiji simbol koji su nacisti koristili tokom holokausta u kojem je ubijeno više od šest miliona Jevreja.

Klub iz Bijeljine nije odgovorio na upite BIRN-a o reakciji na isticanje Totenkopfa.

UEFA za ovaj simbol ima nultu toleranciju. Tokom utakmice Evropa lige u decembru 2016. godine između Apoela i Olympiakosa domaći navijači istakli su simbol Totenkopf uz klupski logo. Simbol su primijetili i prijavili UEFA-i promatrači Mreže FARE, koja se bori protiv rasizma na stadionima.

U priručniku ove organizacije o uvredljivim navijačkim simbolima navodi se Totenkopf.

UEFA je zbog isticanja ovog simbola kaznila Apoel djelimičnim zatvaranjem stadiona za 1.000 stolica, kao i obavezu da prikažu baner s natpisom "Ne rasizmu". Osim toga, klub je kažnjen sa 30.000 eura.

Nacistička era na tribinama u Bijeljini

Fotografijom sa simbolima koji su zabranjeni u evropskim takmičenjima, a oslikani su na zastavama okačenim na tribinama Gradskog stadiona Bijeljina, pohvalio se Filip Stojanović sredinom oktobra.

- Idealno - napisao je on u opisu fotografije sa Totenkopfom i keltskim križem, jednim od najčešće korištenih simbola bijelih supremacista, rasističkog pokreta koji se zasniva na mržnji prema svima osim bijelcima.

Mladić koji, prema njegovim društvenim mrežama, izgleda kao vjerni navijač Fudbalskog kluba Radnik, na desnoj nozi ima istetoviran jedan od ovih simbola - Totenkopf.

Stojanović je samo jedan od navijača bijeljinskog kluba koji veličaju simboliku Trećeg rajha, pokazuje istraživanje BIRN-a.

Na bijeljinskom derbiju održanom 23. septembra, navijači domaćeg kluba ponavljali su parole za glasnim povicima iz plavo-bijelog megafona koji je držao Stojanović.

Parola "Srpska garda, srpska garda", i stihovi "A sad adio/ a sad adio/ i ko zna gdje/ i ko zna kad", odzvanjali su od kraja prvog poluvremena utakmice, s posebnog dijela tribine na kojoj stoje Radnikovi navijači - grupa Incident.

Nedugo nakon toga, zbog paljenja zastave suparničkog kluba Podrinje iz Janje, izbačeni su s tribina.

Iz Policijske uprave u Bijeljini nisu odgovorili na upite da li je tom prilikom neko od navijača evidentiran, dok iz Fudbalskog saveza Republike Srpske nisu dostavili informaciju da li je protiv kluba zbog ponašanja njegovih navijača vođen postupak.

Navijači su prije početka utakmice ispred stadiona postavili bijeli štand s natpisom "Incident", iza kojeg su stajala trojica navijača u crnoj odjeći. Ispred njih su bile majice s natpisom "Naš grad, naš klub".

Te majice su prodavali radi skupljanja novca za liječenje bijeljinske sugrađanke.

Navijačima koji su već stajali iza štanda priključio se i Filip Stojanović, koji, prema nalogu na Facebooku, tokom radnog vremena održava mir, a u slobodno vrijeme megafonom predvodi navijanje svoje ekipe i traži pobjedu tima koji bodri.

Prema podacima dostupnim na Facebooku, Stojanović tokom radnog vremena štiti ljude. On na ovoj društvenoj mreži tvrdi da je zaposlen u firmi Securitas, agenciji za privatnu zaštitu lica i imovine u BiH.

On je tog dana više puta autom s obilježjima Securitasa dolazio i odlazio sa stadiona, a vidno nervozan odbio je razgovor s novinarima i prije nego su mu uspjeli postaviti pitanje.

- Mi nećemo nikakav intervju, mi s vama ništa. Ne dajemo nikakav intervju, nemojte da nas snimate - kazao je Stojanović novinarima BIRN-a nakon što su mu se probali predstaviti.

- Nećemo da razgovaramo. Neće niko od navijača da razgovara. Ne postoji nikakav termin, ne razgovaramo s vama, znamo ko ste vi, šta ste vi, prijavit ćemo vas za remećenje svaki put - rekao je obraćajući se novinarima koje prvi put vidi.

Na ranije pozive i poruke nije odgovarao. Njegovi brojevi telefona dostupni su na stranici "Radnikovi navijači", ispod objava na kojima se prodaje promotivni materijal, majice i kape ovog fudbalskog kluba.

Na ovoj stranici se od jula ove godine objavljuju fotografije sa utakmica na kojima je vidljivo da navijači ističu Totenkopf - mrtvačku glavu koju čini lobanja sa ukrštenim kostima u pozadini.

- Tokom nacističke ere, Hitlerov Schutzstaffel (SS) usvojio je jednu određenu sliku Totenkopfa kao simbol - navodi se u Bazi podataka o simbolima mržnje organizacije Anti-Defamation League (ADL), te pojašnjava kako je to nakon rata postao simbol mržnje koji koriste neonacisti i drugi zagovornici nadmoći bijele rase.

Analizirajući dostupne fotografije i videomaterijal, novinari BIRN-a utvrdili su da se prvi put zastava na kojoj je iscrtan Totenkopf sa potpisom IB (Incident Bijeljina) zavijorila na Memorijalnom turniru "Nemanja Petričević Magi", na školskom igralištu "Sveti Sava" sredinom jula 2022. godine.

Petričević je bio dugogodišnji navijač Crvene zvezde i Radnika.

Stojanović ima istetoviran Totenkopf na desnoj nozi, vidljivo je na jednoj od fotografija objavljenih s treninga.

Stojanović se hvalio i fotografijom s keltskim križem, simbolom koji sačinjava križ isprepleten ili okružen krugom.

On predstavlja najvažniji i najčešće korišteni bijeli supremacistički simbol, te ga koriste neonacisti, rasistički skinheadi, te sve druge vrste bijelih rasista.

Zajedno sa Totenkopfom, ovaj simbol nalazi se u smjernicama Mreže FARE "Praćenje diskriminirajućih znakova i simbola u evropskom fudbalu" koje služe da pomognu navijačima da prepoznaju rasističke, neonacističke, homofobne, uvredljive slike prema osobama s invaliditetom i druge diskriminatorne transparente sa stadiona.

Mreža FARE (Fudbalom protiv rasizma u Evropi) predstavlja prvu evropsku antirasističku fudbalsku mrežu, osnovanu 1999. godine u Beču.

- Žalosno je, ali je činjenica da su krajnje desničarske skupine aktivne na stadionima šireći mržnju i koristeći fudbal kao sredstvo društvenih podjela - navodi se u pojašnjenju smjernica ove organizacije koje uključujuju simbole što ih na stadionima prikazuju krajnje desničarske skupine i koje čine diskriminirajuća djela koristeći simbole nacionalističkih organizacija ili pokreta.

U pravilniku Fudbalskog saveza RS ovi simboli nisu zasebno tretirani, već je određeno da će se kazniti svi oni klubovi čiji gledaoci na utakmicama pokazuju natpise i simbole koji javno vrijeđaju ljudsko dostojanstvo po osnovu rase, boje, nacije, religije, jezika ili počine neki drugi diskriminirajući čin ili pokazuju vidove ekstremističke ideološke propagande.

Mirza Buljubašić, asistent na Fakultetu za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije Univerziteta u Sarajevu, navodi kako su "simboličke reprezentacije ekstremizma na tribinama postale dijelom krajnjeg desnog folklora koji se usljed bosanskohercegovačkih konzervativnih politika normalizirao".

- Zabrinjavajuće je što na tribinama, osobito u zapadnoj Hercegovini i entitetu RS, zatičemo simbole u vezi s negiranjem zločina i neonacističke simbole s kojima javnost nije osobito upoznata - navodi Buljubašić.

Desničarski ekstremizam

Na tribinama navijača Radnika osim Totenkopfa ističe se i veličanje Vojske Republike Srpske, ali i generala ove ili Vojske Jugoslavije, navodi Birn.

Na utakmici održanoj 27. augusta, navijači su istakli natpis "Moja deca su tamo. General Delić 1956-2022" u čast preminulog Božidara Delića, komandanta 549. motorizovane brigade Vojske Jugoslavije (VJ), za koju postoje indicije da je tokom sukoba na Kosovu učestvovala u ubistvima velikih razmjera.

Delić je više puta bio pod istragom, ali nikada nije optužen.

Buljubašić u razgovoru za BIRN napominje kako javnost ne smije zaboraviti da je desničarski ekstremizam prije početka ratova na prostoru Jugoslavije na tribinama počeo ratove simbolima i govorom mržnje, da bi početkom rata ekstremisti zamijenili tribine za ratne linije, a simbole za oružje.

- Možda najpoznatije su paravojne jedinice odgovorne za stravične zločine, naročito u istočnoj Bosni - kaže Buljubašić, navodeći kako je važno odbaciti shvatanja o beznačajnosti sigurnosnog problema desničarskog ekstremizma na tribinama.